Dwujęzyczne przedszkolaki

Przy odrobinie determinacji języka obcego można nauczyć się w każdym wieku. Naukowcy wskazują jednak, że pierwsze sześć lat życia to “strategiczny” czas, w którym przyswajamy go najskuteczniej i tworzymy fundamenty pod naturalną dwujęzyczność w przyszłości.

Dzieci w wieku przedszkolnym są szczególnie podatne na zdobywanie umiejętności językowych. Przedmioty i czynności łączą bezpośrednio ze słowami, przez co spontanicznie zaczynają rozumieć i myśleć w danym języku. Nie zniechęcają się też popełnianymi błędami, ponieważ dopiero rozwijają prawidłową mowę jako taką. Maluchy doskonale naśladują też dźwięki, dzięki czemu przystosowują aparat mowy do artykulacji głosek charakterystycznych dla danego języka. Łatwiej nabierają więc akcentu zbliżonego do native speakerów.

Naukowcy z York University w Toronto twierdzą, że dwujęzyczne dzieci mają bardziej rozwinięte rozumienie samej struktury języka i lepiej radzą sobie z rozwiązywaniem zadań – nie tylko językowych! Natomiast profesor J.F. Kroll z University of California twierdzi, że może to być następstwo faktu, iż mózg ucząc się samokontroli w naprzemiennym używaniu języka po prostu ćwiczy naturalną zdolność koncentracji.

Co więcej, niedawne badanie psychologów rozwojowych z University of Zurich w Szwajcarii pokazały, że dwujęzyczność wpływa pozytywnie na ogólną zdolność komunikowania się. Przeprowadzony eksperyment pokazał, że dwujęzyczne dzieci lepiej przystosowują się do swoich rozmówców i porozumiewają się skuteczniej. Dwujęzyczność wymusza na nich stosowanie różnych stylów komunikacji i zwiększa tym samym zakres rozumianych znaczeń.

Dwa języki – jeszcze więcej zalet

Dwujęzyczne dzieci łatwiej odnajdują się w nowych sytuacjach społecznych i kulturowych. Lepiej radzą sobie z planowaniem, analizowaniem, czy też myśleniem abstrakcyjnym. Są bardziej kreatywne i łatwiej się uczą nowych rzeczy, zwłaszcza kolejnych języków obcych. Wcześniej osiągają kolejne etapy rozwoju psychicznego. Wcześniej niż dzieci jednojęzyczne uczą się mówić i czytać. Statystycznie w przyszłości łatwiej odnajdą się na rynku pracy osiągając wyższą pozycję zawodową i finansową.

Posługiwanie się na co dzień więcej niż jednym językiem ma również pozytywne skutki dla zdrowia i kondycji mózgu. Badania naukowe wykazały, że osoby dwujęzyczne osiągają lepsze wyniki w testach na szybkość przetwarzania informacji i zapamiętywanie. Średnio o ponad 4 lata później pojawią się u nich oznaki demencji i choroby Alzheimera.

Obserwuje się też korzystny wpływ dwujęzyczności na rozwój emocjonalny. Dorastanie w atmosferze poznania i poszanowania różnych kultur i języków pozwala kształtować tożsamość, tolerancję i poczucie pewności siebie.

A zatem, jak ukształtować w dziecku naturalną dwujęzyczność?

Uważa się, że krytyczne w przyswajaniu obcego języka jest dobre osłuchanie się z nim. Nawet jeżeli na początku niewiele rozumiemy, tkanka nerwowa w strukturach mózgu odpowiedzialnych za naukę języków powiększa się, przygotowując nas do posługiwania się nowym “narzędziem”.

W ludzkim mózgu istnieje kilka ośrodków odpowiedzialnych za przyswajanie i używanie języka. Wszystkie łączy to, że są bardzo plastyczne. Dzięki ćwiczeniom można je rozwinąć i powiększyć. Im intensywniej używamy struktur mózgu odpowiedzialnych za przyswajanie mowy, tym szybciej rozwijają się, czyniąc dalszą naukę łatwiejszą. Aby postęp był szybki i widoczny, nauka musi być bardzo intensywna.

Immersja językowa najskuteczniejsza

Aby dziecko prawidłowo rozwijało umiejętność posługiwania się językiem powinno mieć z nim częstą styczność w codziennym, naturalnym kontekście. Ma wtedy szansę skojarzyć słowa i zdania z konkretnymi sytuacjami, emocjami, uczyć się przez obserwację, a przede wszystkim testować, na ile samo potrafi już wpływać na rzeczywistość używając języka.

Takie “zanurzenie” w świecie wyrażonym językiem nazywamy immersją językową. Jest to także metoda nauki uważana obecnie za najskuteczniejszy sposób kształtowania w dzieciach naturalnej dwujęzyczności.

Jak to wygląda w praktyce?

Nauczanie metodą immersji polega na stworzeniu dzieciom możliwości codziennego i angażującego kontaktu z językiem obcym analogicznej do sytuacji, gdy przebywa się za granicą.

W przypadku przedszkoli dwujęzycznych takich jak KIDS&Co. grupą przedszkolaków przez cały dzień wspólnie z wychowawcą realizującym podstawę programową opiekuje się dodatkowo nauczyciel, który porozumiewa się z dziećmi wyłącznie w języku angielskim. Może to być również osoba naturalnie polskojęzyczna (taka sytuacja jest wręcz preferowana w pracy z młodszymi dziećmi z uwagi na ich bariery komunikacyjne), ale posługująca się w przedszkolu tylko językiem angielskim. To ważne, żeby dla dzieci była to osoba mówiąca jedynie po angielsku, motywująca ich do używania tego języka. Ponadto w tej metodzie (one person-one language) łatwiej jest maluchom “przeskakiwać” pomiędzy językami.

Część zajęć w placówce prowadzona jest w całości po angielsku, w gablotach wiszą obrazki i pomoce naukowe przygotowane zarówno po polsku jak i po angielsku, czasami organizowane są spotkania video z dziećmi z zaprzyjaźnionych przedszkoli na całym świecie. Cały plan dnia, na który składa się nauka, zabawy, wycieczki i zwykła komunikacja z opiekunami, jest realizowany równolegle w dwóch językach, polskim i angielskim. W umyśle dziecka te dwie rzeczywistości językowe przenikają się i mają charakter tak samo praktyczny.

Na początku dziecko „zanurzone” w nowym języku będzie rozróżniać głównie rytm i intonację. Następnie zacznie rozumieć pojedyncze słowa, wyłapywać stopniowo różnice między rzeczownikami i czasownikami, przy czym łatwiej będzie mu porozumiewać się przy pomocy tych pierwszych. Będzie beztrosko mieszać języki i używać wyrażeń polskich i angielskich naprzemiennie – jak mu wygodniej. Kolejnym etapem jest umiejętność formułowania zdań, na początku prostych, z czasem coraz bardziej złożonych i poprawnych gramatycznie oraz językowo. A stąd już tylko krok do dwujęzyczności.

Zanurzenie w języku obcym a poczucie bezpieczeństwa dziecka – przewaga przedszkoli dwujęzycznych

Przedszkola dwujęzyczne mają pewną istotną przewagę nad placówkami wyłącznie anglojęzycznymi. Obecność opiekuna polskojęzycznego daje dzieciom zdecydowanie większy komfort i poczucie bezpieczeństwa. Szczególnie uwidacznia się to w przypadku tych bardziej wrażliwych lub w sytuacji, gdy maluch ma naturalne trudności adaptacyjne.

W przypadku małych dzieci najlepiej sprawdza się umiarkowane podejście do dopuszczania języka ojczystego w nauczaniu obcojęzycznym. Języka obcego należy używać jak najwięcej i najczęściej, w urozmaiconych kontekstach sytuacyjnych. Czasem jednak warto by drugi nauczyciel przeszedł na język ojczysty, aby upewnić się, że dziecko zrozumiało instrukcję lub nowe słowo, którego znaczenie nie wynika z kontekstu i trudno wyjaśnić je niewerbalnie. Najlepiej jeśli nauczyciele czy też rodzice zastosują wtedy zasadę “kanapki” czyli powtórzą to samo w obu językach.

Sprawdzone techniki edukacyjne i zabawy

Przedszkolaki łatwo się rozpraszają. Aby tego uniknąć powinniśmy często zmieniać rodzaj ćwiczeń, np. ćwiczenie ruchowe – kolorowanka – piosenka. Ćwiczenia powinny być krótkie, a dzieci włączane do zabawy w losowej kolejności, tak aby nie miały czasu się zdekoncentrować. Dobrze też jeśli “lekcja” ma jasną i stałą strukturę, np. piosenka lub rymowanka na początek i koniec zajęć.

Nauczanie przedszkolaków będzie skuteczne jeśli nasze ćwiczenia będą skupione na tym co tu i teraz, na prostych poleceniach i nauce słownictwa „otaczającego” dzieci oraz na osłuchaniu ich z językiem. Wprowadzony materiał musimy wielokrotnie powtarzać poprzez wiersze, piosenki, rymowanki (rytmizacja dla zapamiętywania treści to skuteczna mnemotechnika), zagadki, czy teatrzyki.

Wśród młodszych dzieci najlepiej sprawdzają się metody odwołujące się do ich naturalnej ruchliwości i chęci poznania. Warto oczywiście stosować techniki zapożyczone z wielu różnych metod, ale bardzo dobrze sprawdzą się metoda naturalna oraz reagowania całym ciałem (TPR). TPR polega na wykonywaniu poleceń wydawanych przez nauczyciela i łączeniu ruchu z poznawaniem języka.

Chcąc nauczyć małe dzieci języka obcego musimy zadbać o ich poczucie bezpieczeństwa. Reakcje emocjonalne przedszkolaków są bardzo silne i spontaniczne. Maluchy skupiają się głównie na słuchaniu, zabawie i fizycznej aktywności. Nie potrafią jeszcze dobrze kontrolować swojej koncentracji, a wszelkie działania podejmują dopiero wtedy, gdy poczują się do tego gotowe. Obecność życzliwego nauczyciela jest więc jednym z najważniejszych czynników sukcesu w nauce. Buduje motywację i pokazuje, że nauka języka to rzecz ciekawa i przyjemna. Metoda naturalna skupia się na zapewnieniu dziecku poczucia bezpieczeństwa. Zakłada, że jeśli nauce towarzyszą pozytywne emocje, to język przyswajany jest podświadomie i szybko. Nauczyciel posługuje się więc prostym językiem wykonując normalne czynności, stosuje sporo mimiki i gestu, powtarza wypowiedzi na różne sposoby. Cieszy się z oznak zrozumienia, ale nie zmusza do mówienia jeśli dziecko nie jest jeszcze na to gotowe. Metoda ta jest zbliżona do sposobu w jaki dziecko przyswaja swój pierwszy język.

Cierpliwie do celu

W trakcie pracy z przedszkolakami trzeba się liczyć z tym, że lekcja nie zawsze przebiegnie po naszej myśli. Dziecko często będzie wolało przyglądać się temu co dzieje się podczas zajęć, niż aktywnie w nich uczestniczyć.

Może to rodzić obawy, że w głowie malucha nic nie zostało. Słaby odzew ze strony przedszkolaków, niechęć do powtarzania, czy szybkie zapominanie już opanowanego słownictwa wynika ze specyfiki rozwoju emocjonalnego i rozwoju mowy u dzieci w tym wieku. Nie oznacza jednak, że nauka idzie na marne.  Przeciwnie, dzięki cierpliwemu treningowi kształtuje się cały potencjał przyszłej swobody językowej dziecka.

Nasze doświadczenia w KIDS&Co. pokazują, że jeśli nauka zostanie rozpoczęta odpowiednio wcześnie to absolwenci naszych przedszkoli swobodnie posługują się angielskim w codziennym funkcjonowaniu, a w szkole mając te umiejętności są bardziej pewne siebie i lepiej przygotowane do stawianych przed nimi wyzwań.