Jak wzmacniać samoocenę u dziecka od najmłodszych lat

Samoocena oznacza pozytywną lub negatywną postawę wobec siebie samego. Według teorii Coopersmitha w dużej mierze kształtują ją opiekunowie. Ogólna zdolność do dokonywania samooceny wykształca się między trzecim, a szóstym rokiem życia. Rośnie od 5 roku życia, aż do okresu wczesnej adolescencji czyli dojrzewania. Wnet radykalnie spada. Około 12 roku życia wraz z rozwojem poznawczym dzieci zaczynają opierać swoją samoocenę na informacjach zwrotnych i porównaniach do otoczenia.

Zwróć uwagę

W pierwszych latach życia dzieci posiadają wysoką samoocenę na podstawie często nierealistycznie pozytywnych sądów na swój temat. Raczej nierzadko doświadczymy sytuacji, w której dziecko stanie przed lustrem i powie, że jest nieładne czy grube. Nie zareaguje też na sposób w jaki je ubieramy, jak się do niego zwracamy…

Przykładowo mogliśmy od pięciu lat mówić pieszczotliwie do córki „kwiatuszku” i ubierać ją w różowe sukienki. Nagle dziewczynka przychodzi z przedszkola i ze złością i łzami w oczach krzyczy, żeby jej w ten sposób nie nazywać i nie ubierać. Może pojawić się dezorientacja, bo przez ostanie 5 lat określenie to nie stanowiło problemu, a nagle jest powodem do awantury i płaczu. Czy jest to rozkapryszenie córki? Absolutnie nie! Dziewczynka wchodzi w okres w którym zaczyna weryfikować komunikaty na temat własnej osoby i tworzyć wizerunek siebie samej w oczach innych. Porównuje siebie z otoczeniem, sprawdza jak reagują na nią inni oraz czy sama jest zadowolona ze swoich dotychczasowych osiągnięć. W taki sposób buduje własną samoocenę jak zresztą każdy z nas. I super, niech buduje! Rolą rodziców jest podawać jej kolejne cegiełki. Jak?

1. Nie porównuj. Porównania do otoczenia to główna składowa samooceny. Jeżeli chcesz zmotywować dziecko do nauki to nie porównuj je do innych zdolnych uczniów, nie sugeruj, że mogłoby postąpić jak kolega z przedszkola. Im mniej będziemy modelować postawy porównań do otoczenia tym mocniej sfokusowane na sobie i własnych zdolnościach będzie dziecko – a to podstawa do budowania stabilnej samooceny.
2. Każdy z nas jest inny. My też się zmieniamy. Jednego dnia możemy doskonale grać w piłkę, a drugiego dnia przegrać mecz. Będziemy też spotykać różne osoby w naszym otoczeniu. Każda z nich może być w czymś lepsza, gorsza lub na tym samym poziomie co my. Znajomość i tolerancja na różnorodność to bardzo ważny czynnik, który warto rozwijać w dziecku poprzez wspólną obserwację i rozmowę. Owocem takiej nauki powinna być samoakceptacja siebie, tolerancja na zmienność naszych zdolności, nastroju, wyglądu  i  różnorodność otaczających nas osób.
3. Udzielaj konstruktywnej opinii – zamiast „ładny rysunek” nazwij zasób, który zauważyłeś: „Bardzo spójnie dobrałeś kolory na tym rysunku”. Precyzyjne komentarze i opinie mogą dostarczać dziecku informacji o konkretnych zasobach, cechach i umiejętnościach, które posiada. Łatwiej będzie mu zrozumieć własne zdolności i talenty, gdy usłyszy konkretne przykłady. Być może takie komentowanie z przekazem jest trudniejsze i czasami będziemy musieli ugryźć się w język lub dłużej zastanowić nad reakcją, ale zdecydowanie warto!
4. Buduj samoocenę ukrytą – samoocena to nie tylko werbalny sposób określania własnej osoby, ale również wartościowanie obiektów skojarzonych z Ja. Warto ze szczególną ostrożnością krytykować wytwory, osiągnięcia czy rzeczy, z którymi utożsamia się dziecko. Ich negatywne lub pozytywne wartościowanie będzie również wpływało na poziom jego posiadanej samooceny.
5. Pomóż dziecku poprzez codzienne samopoznanie uzupełniać zdania:

Jestem dobry/dobra w…
Moją zaletą jest to, że…
W trudnych sytuacjach radzę sobię…
W szkole pomaga mi to, że jestem…
Moje zainteresowania to…