Jestem radosny, jestem zły — świat emocji przedszkolaków

Radość i złość to zdecydowanie najczęściej rozpoznawane i podawane przez dzieci emocje. Oprócz tych przykładów, warto zawsze przypominać o strachu i smutku, które również należą do grupy podstawowych emocji. W tym artykule poznasz podstawową wiedzę z zakresu samopoznania, rozumienia i rozładowywania emocji radości, smutku, strachu i złości – czyli tych najczęściej doświadczanych przez młodsze dzieci. Zapraszamy do lektury!

Czym jest emocja?

Ulubione pytania dzieci: “co to? po co? dlaczego?” Warto być przygotowanym na pojawienie się dezorientacji u dzieci, gdy zaczniemy mówić o emocjach, a one nie będę potrafiły zidentyfikować ich w sobie. Na ratunek przychodzi proste wytłumaczenie: Emocje to taki przypływ mocy, który pojawia się w odpowiedzi na konkretną sytuację lub doświadczenie. Przypływ tej mocy może być mniej bądź bardziej intensywny, o pozytywnym lub negatywnym zabarwieniu – w zależności od sytuacji. Wspomniana moc wpływa na naszą mimikę twarzy, częstotliwość bicia serca, temperaturę ciała, nasze zachowanie i wiele innych.

Każda emocja jest dobra!

Ważne, aby podkreślić, że każda emocja jest dobra i należy ją pokazywać. Tłumienie czyli ukrywanie emocji może prowadzić do nagłego wybuchu złości lub płaczu. Trafnie obrazuje to metafora balonika. Balonik pod wpływem doświadczania danej emocji stopniowo się pompuje. Jeżeli nie okazujemy naszych emocji, nie mówimy o nich bliskim, to balonik cały czas się powiększa, aż w końcu pęka! Aby zapobiec pęknięciu należy stopniowo spuszczać z niego powietrze, na przykład poprzez wyrażenie swojej emocji słowami, mimiką twarzy, zachowaniem.

Po co nam są emocje?

Radość pokazuje nam co jest dla nas przyjemne, co możemy robić częściej oraz co lub kogo lubimy. Radość sprawia, że chce nam się robić różne rzeczy oraz poprawia ogólne nasze samopoczucie. Pozwala rozpoznać okoliczności, w których czujemy się bezpiecznie i dobrze.

Smutek pozwala przeżyć nam jakąś stratę osoby lub przedmiotu np. ulubionej zabawki. Dzięki niemu wiemy co jest dla nas ważne. Smutek pozwala pokazać też innym, że potrzebujemy pomocy.

Złość pokazuje nam gdzie są nasze granice wytrzymałości oraz, że zostały one przekroczone. Złość jest nam potrzebna do rozpoznawania zagrożeń oraz dbania o własne potrzeby. Komunikuje też innym, że potrzebujemy chwili dla siebie.

Strach ostrzega nas przed zagrożeniem. Motywuje do omijania zagrożenia lub odpowiedniej ostrożności. Pokazuje innym, że potrzebujemy wsparcia i opieki.

Złość jest jak wulkanu – po czym poznasz wybuch?

Każdy z nas doświadczył pewnie chociaż raz wybuchu wulkanu złości, czyli momentu gdy pojawiła się wściekłość, uczucie ciepła, zaciśnięcie zębów, pięści oraz szybkie bicie serca. Moment wściekłości nie przychodzi jednak znienacka. Poprzedzają go kolejno: złość i irytacja. Warto zastanowić się po czym możemy poznać, że zaczynamy się irytować, a następnie złościć i na końcu wściekać. Gdy nauczymy się rozpoznawać ten stan, łatwiej nam będzie w odpowiednim czasie zapobiec wybuchowi wulkanu.

Podpowiedź: Częstym sygnałem pogłębiającej się w kierunku złości naszej reakcji jest szybsze bicie serca, marszczenie brwi oraz uczucie ciepła.

Rozładowanie złości

Złość jak każda emocja jest potrzebna i nie należy jej się wstydzić ani unikać, ale nie można dopuścić by nad nami panowała! Warto nauczyć się jej rozpoznawania i prawidłowego rozładowywania. Oto przykładowe sposoby na radzenie sobie z wybuchem złości:

• uderzanie w poduszkę
• włączenie głośno muzyki
• poproszenie innych, aby zostawili nas na chwilę samych
• płacz
• głośny śpiew
• podskakiwanie
• ściskanie piłeczki
• darcie gazety, kartek papieru
• mocne rysowanie kredkami
•  wyobrażenie sobie tego, na co teraz mamy ochotę

Wojciech Kołyszko, autor licznych książek dla dzieci o emocjach pisał:

Małemu dziecku możemy powiedzieć: jesteś zły!, uderzaj tak mocno w poduszkę, jak jesteś zły! Po pewnym czasie: podusia pomogła, przytul ją, podziękuj!

Drzyj gazetę tak szybko i mocno na kawałki, jak jesteś zły!

Możemy też spróbować zapobiec wybuchowi złości poprzez:

• opowiedzenie komuś o naszej złości
• odwrócenie uwagi poprzez czytanie, obejrzenie filmu, zabawę ulubioną zabawką
• pomyślenie o pozytywnych wydarzeniach
• zaplanowanie samodzielnie lub z czyjąś pomocą jak rozwiązać problem powodujący naszą złość.

Ważne! Warto przypominać dzieciom, że gdy są ofiarami złości innych osób, to warto wołać głośno o pomoc, aby sprawca był „na widoku” i wówczas tego typu zachowania będą zanikać. Należy uzmysłowić, że jeżeli będą tłumić to w sobie i ukrywać przed innymi, to nikt odpowiednio nie zareaguje i im nie pomoże, bo nie będzie wiedział, że tej pomocy potrzebują! Warto też zapobiec ewentualnym wątpliwością poprzez zdania:

Możesz mi wszystko powiedzieć.

Nigdy nie będę zły, gdy przyjdziesz do mnie z taką sprawą.

Gdy ktoś robi nam krzywdę, to mówienie o tym nie jest skarżeniem, a dbaniem o siebie.

Jeżeli czegoś się boisz lub coś doprowadza Cię do płaczu, to obojętnie co by to było, powiedz mi o tym.

Rozładowanie smutku

To ważne, aby dawać sobie przestrzeń do przeżywania smutku! Jest to niezbędne do powrotu do normalnego funkcjonowania. Nie chodzi o to, aby go leczyć nową zabawką czy inną formą pocieszenia. Smutek dla dziecka może być sygnałem, że coś było dla niego ważne. Dlatego możemy teraz wspólnie powiedzieć sobie dlaczego jest nam przykro, co sprawiało, że dana rzecz/osoba były dla nas ważne i zachować to ważne dla nas wspomnienie w naszej pamięci.

Przykładowe sposoby na rozładowanie emocji

• zrobienie czegoś miłego dla siebie
• wyobrażenie sobie bezpiecznego i miłego miejsca
• obejrzenie ulubionego filmu
• opowiedzenie komuś o swoim smutku
• poproszenie o pomoc

Emocje kosztują nas sporo energii!

Pamiętajmy, że silne przeżycia emocjonalne – zarówna duża radość jak i płacz, złość czy zdenerwowanie to ogromny wydatek energetyczny. Może pojawić się wówczas senność, spadek energii, który warto doładować kawałkiem czekolady, bananem czy też krótką drzemką dla przywrócenia równowagi w organizmie!

---

Źródła

• Kołyszko W. (2004). Pogromca potworów i magia strachu. GWP (wyd. II), Gdańsk
• Kołyszko W. (2005). Smok Lubomił i tajemnice złości. GWP, Gdańsk
• Szalas, Bryńska (2021). Myślę, czuję, działam. Centrum CBT, Warszawa