Jak radzić sobie z niejadkiem?

Podczas gdy jedne dzieci uwielbiają jedzenie, inne nie wykazują nim szczególnego zainteresowania. Niejadek w domu powoduje niepokój u rodziców, którym zależy na prawidłowym wzroście i odżywieniu malucha. Co można zrobić, by zachęcić dziecko do jedzenia i poznawania nowych smaków?

Czym jest neofobia żywieniowa?

Neofobia żywieniowa, czyli tzw. wybiórcze jedzenie, to niechęć do próbowania nowej żywności i akceptowanie poniżej 20 posiłków. Jest to naturalny etap rozwoju dziecka, a zarazem ukształtowany ewolucyjnie mechanizm, który chroni organizm przed potencjalnie niebezpiecznym pokarmem. Neofobia pojawia się najczęściej we wczesnym dzieciństwie i nasila w wieku 2-6 lat. Wybiórcze jedzenie może niekiedy nie przemijać oraz sprawiać trudności w tworzeniu zbilansowanych posiłków, dlatego konieczne jest podjęcie odpowiednich kroków. Pamiętaj, że nie każdy niejadek cierpi na neofobię żywieniową, a chwilowe problemy z akceptacją niektórych produktów nie powinny niepokoić opiekuna. Wywieranie presji czy stosowanie kar może natomiast przyczynić się do pogłębienia neofobii.

Jak zachęcić dziecko do jedzenia?

W rozszerzaniu diety dziecka warto stosować się do planu zaproponowanego przez Levene’a i Williamsa (2018), którzy opracowali 13-punktową strategię dla rodziców niejadków:

1. Miej realistyczne oczekiwania: porcja węglowodanów lub białka dla małego dziecka (1-3 lat) to 2 łyżki stołowe, a porcja owoców lub warzyw to 1 łyżka stołowa. W przypadku przedszkolaka będzie to dwukrotność tej ilości. Pamiętaj więc, by dostosowywać porcje posiłków do możliwości dziecka.
2. Wybieraj jeden pokarm naraz: nie wprowadzaj wielu nowych pokarmów równocześnie, lecz dokonuj selekcji, zaczynając od żywności, która jest najbardziej zbliżona do tej akceptowanej przez dziecko.
3. Nie poddawaj się: czasami trzeba podać daną żywność nawet 14-20 razy, zanim dziecko ją zaakceptuje.
4. Przygotuj dziecko na degustację: wprowadzanie nowego produktu do diety dziecka możesz zacząć na przykład od wspólnego oglądania żywności w sklepie. Następnie dziecko może zacząć badać fakturę i zapach pokrojonego produktu, a jeśli będzie gotowe, polizać lub zjeść małą porcję.
5. Starannie dobieraj nagrody: jeśli po spożyciu docelowego pokarmu dziecko zje ulubiony batonik, może to skutkować zmniejszeniem akceptacji nowego pożywienia i nadmiernym spożyciem słodyczy. Jeśli chcesz nagrodzić malucha, rób to za pomocą przedmiotów, które nie są jedzeniem, takich jak zbieranie punktów do nagrody, naklejki czy wspólne czytanie.
6. Miej pozytywne podejście: wspieraj dziecko, oferując gry i zabawy związane z jedzeniem, wspólne gotowanie, sadzenie roślin w ogródku, przyjęcia herbaciane czy pikniki. W ten sposób dzieci uczą się, że jedzenie jest nie tylko obowiązkiem, ale też przyjemnością.
7. Zadbaj o pozytywne skojarzenia: warzywa są bardziej akceptowane, jeśli początkowo łączymy je z masłem, olejem lub odrobiną cukru. Następnie należy stopniowo redukować ilość dodatków. Nie jest natomiast zalecane ukrywanie pokarmu w posiłku, gdyż może to prowadzić do utraty zaufania i zwiększenia niepokoju dziecka.
8. Unikaj negatywnych emocji: nie należy zmuszać dziecka do jedzenia ani karać za wybiórcze jedzenie. Negatywne skutki może odnieść również dzielenie żywności na zdrową i niezdrową oraz ostrzeganie przed konsekwencjami jedzenia tej drugiej.
9. Modeluj zachowanie dziecka: dzieci uważnie obserwują i naśladują rodziców, dlatego jedz i pozytywnie komentuj żywność, którą chcesz wprowadzić do diety dziecka.
10. Wspieraj apetyt malucha: aby zwiększyć apetyt, warto wykluczyć nadmierne spożywanie napojów oraz ograniczyć picie mleka do mniej niż 600 ml dziennie. Apetyt poprawiają także codzienne ćwiczenia oraz redukcja przekąsek do 1-2 dziennie.
11. Postaw na wspólne posiłki: dzieci jedzą więcej docelowych produktów, gdy inne osoby przy stole też je spożywają. Warto więc spożywać posiłki wspólnie i zapraszać na obiady dziadków lub inne osoby, które dziecko zna i podziwia.
12. Skup się na długoterminowych celach: krótki okres mniejszego spożycia niektórych pokarmów nie zaszkodzi maluchowi, a proces wprowadzenia zdrowych nawyków przyniesie korzyści w dalszym życiu dziecka.
13. Bądź konsekwentny: praca z niejadkiem wymaga zaangażowania wszystkich domowników, dlatego pamiętaj, by mieć realistyczne oczekiwania i utrzymać motywację.

Książkowy sposób na niejadka

Jeśli jednym z Waszych rytuałów jest wspólne czytanie książek, warto sięgnąć po lektury nawiązujące do jedzenia. W bibliotece i księgarniach znajdziesz całkiem sporo tytułów adresowanych do najmłodszych. Oto kilka propozycji:

• Irene Marienborg „Pola mówi: BLE!” – zachęca do próbowania nowych rzeczy, szukania ulubionych smaków i zabawy (np. robienia różyczkom kalafiora sukienek z sałaty).
• Aleksandra Stańczewska, Magdalena Babińska „Świat Małej Julki. Nie lubię jeść” – porusza temat niejedzenia jako sposobu zwracania na siebie uwagi i proponuje samodzielne nakładanie pożywienia przez dziecko w celu nauki oceny własnych potrzeb.
• Dorota Żywko, Zuzanna Kledzik „Wege Bajki. Rumianek i Mięta rozmawiają o jedzeniu” – przybliża różne rodzaje diet i proponuje prosty przepis na naleśniki.
• Dorota Żywko, Zuzanna Kledzik „Wege Bajki. Rumianek i Mięta nie marnują jedzenia” – porusza temat pochodzenia i produkcji żywności oraz zachęca do niemarnowania jedzenia.
• Joan de Déu Prats, Pijoan „Palce lizać! 10 opowieści na lepszy apetyt” – pobudzające wyobraźnię historyjki, które pozwalają spojrzeć na jedzenie w zupełnie nowy sposób.
• Emilia Dziubak „Gratka dla małego niejadka” – przepięknie ilustrowana i dowcipna książka kucharska dla dzieci z przepisami na przekąski, zupki, dania główne, desery i napoje.
• Eliza Piotrowska „Tupcio Chrupcio. Nie chcę jeść!” – ulubiony bohater dzieci docenia jedzenie po wizycie głodnego i zmarzniętego świerszcza.

UWAGA: Jeśli powyższe sposoby nie przynoszą rezultatów, problem z niejedzeniem się przedłuża, dziecko traci na wadze, nie rośnie, cierpi na dolegliwości trawienne i kłopoty ze snem, koniecznie zasięgnij porady lekarza pediatry.